نام کتاب : شرح التعرف لمذهب أهل التصوّف
مؤلف: اسماعیل بن محمد مستملی البخاری
(متوفی ۴۳۴ هجری قمری)
زبان کتاب: فارسی
برای دانلود چاپ جدید کتاب بر روی لینک های زیر کلیک کنید:
شرح التعرف جلد ۱
شرح التعرف جلد ۲
شرح التعرف جلد ۳
شرح التعرف جلد ۴
شرح التعرف جلد ۵
برای دانلود چاپ قدیم کتاب بر روی لینک های زیر کلیک کنید:
شرح التعرف جلد ۱
شرح التعرف جلد ۲
شرح التعرف جلد ۳
شرح التعرف جلد ۴
در بارۀ مؤلف:
اسماعیل بن محمد مستملی (متوفی ۴۳۴ق)، متکلم و صوفی و شارح «التعرف لمذهب أهل التصوف» ابواسحاق کلابادی بخاری (د ۳۸۰ یا ۳۸۴ ق) و از پیروان او بوده است.
این کتاب، شرحی است گسترده و مبسوط بر کتابی فشرده و موجز به نام «التعرف لمذهب أهل التصوف» که در واقع کهنترین متن صوفیانه زبان فارسی است و ظاهراً کلابادی نامی بر آن ننهاده، اما اثر او به «نورالمريدين و فضيحة المدعين» معروف بوده است.
اسماعیل مستملی بخاری، بیتردید تصوف را در جمع اصحاب کلابادی (کلاباذی) فراگرفته و نیز بر اثر خواستاری اصحاب کلابادی، به گزارش و شرح اثر شیخش اهتمام کرده است.
خواجه محمد پارسا، توجهی بسیار آشکار به هر دو همشهری، هممشرب و همزبان خود نشان داده؛ بهگونهای که پارهای از اطلاعات و اشارات او درباره احوال ابواسحاق کلابادی و اسماعیل مستملی، میتواند به شناخت بیشتر و بهتر مراد و مرید سدههای چهارم و پنجم هجری، ابواسحاق کلابادی و اسماعیل مستملی، بینجامد. محمد پارسا مینویسد: «و شیخ امام عارف، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد بن عبدالله، مفسر اهل بخاری، معروف به مستملی، در روز دوشنبه بعد از ظهر شانزده ذیالقعده سال ۴۳۴ در بخارا وفات نمود… او از یاران و شاگردان عالم عارف مجاهد ابوبکر بن ابیاسحاق کلابادی بخاری بوده و از او شیوه تصوف را آموخته است».
«شرح تعرف» حاکی از اطلاعات وسیع و اشراف و دقت نظر و نکتهسنجی مستملی و نیز تبحر و استواری او در احتجاج است.
چنانکه از تاریخ وفات مستملی بخاری پیداست، او از همعصران ستارگان و بزرگان و زبدگانی چون ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، ابوسعید ابوالخیر، ابوالحسن خرقانی و خواجه عبدالله انصاری بوده است.
دربارۀ کتاب:
متنی که این شرح پیرامون آن نگاشته شده است، کتابی فشرده و موجز به زبان عربی با نام «التعرف لمذهب التصوف» است و توسط ابو بکر بن ابو اسحق، محمد بن ابراهیم بن یعقوب نجاری کلابادی به رشته تحریر درآمده است و یکی از مهمترین آثار عرفانی است.
شرح حاضر، از مهمترین و معتبرترین و کهنترین متن صوفیانه زبان فارسی است (گذشته از این، نسخهای خطی از آن، به اعتباری در شمار دومین نسخه خطی تاریخ دار زبان فارسی است).