مقامات

بدان که زهد اصل همه چیزها است و اصلی است همه احوالهای پسندیده را، و اول مقامی از مقامهای مریدان زهد است. هرکه این اصل استوار کرده باشد بنای همه کارها بر او درست آید، و هرکه اصل زهد استوار نکرده باشد بنای دیگر احوال بر او درست نیاید، از بهر آنکه پیغمبر علیه السلام گفته است «حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ». چون دوستی دنیا سر جملۀ گناهان است، ترک دنیا سر جملۀ طاعتها باشد.

اُنس محبّان به مشاهده محبوب است،
و اُنس محبوبان به بندگی محبوب.

قطع است از غیر آن، و اعراض قلب از همه چیز الا آن

بیدار کردن است از خواب،
و جنبانیدن است از آرام

آن است که جز حق درو نگنجد

در غلبۀ اُنس از خود رها شدن و از خود جدا گشتن است

دیدن چیزی است چنان که آن چیز است

آتشی است افروخته میانِ سنگِ اختیار و آهن نیاز

دیدار دل است با حق

آسایش است و آرام به نزدیک دوست

برخاستن عوایق است میان بنده و حق

گم بودن است و در خود زیستن

بازگشتن است به خدای

نشان زندگانی با حق به نیاز سه چیز است:

۱. هر چه از حق آید شکر واجب بر آن
۲. هر چه از بهر حق کنی عذر واجب دیدن
۳. اختیار حق را صواب دیدن

نشان زندگانی کردن با خلق به صبر سه چیز است:

۱. به توانی ایشان از ایشان راضی بودن
۲. عذرهای ایشان را باز جستن
۳. داد ایشان از توانی خود بدادن