نورالمُریدین و فضیحة المُدعین
خواجه امام ابو ابراهیم اسماعیل بن محمد مستملی البخاری
Abu Ibrahim Bin Ismail Bin Muhammad Bin Abdullah Al-Mustamli Al-Bukhari
(م. ۴۳۴ ھ.ق.)
(قدس الله سرّه)
گفته است:
«و سئل امیرالمؤمنین على بن أَبى طَالب رضى الله عَنهُ و کرم الله وجهه عن الزهد فقال هُوَ أَن لَا یبالى من أكل الدُّنْيَا من مُؤمن أَو كَافِر». گفت زاهد آن است که باک ندارد از آنکه دنیا را که خورد مؤمن یا کافر. و علی مرتضی رضی الله عنه این معنی از سر وقت خویش گفت که چون او را و فاطمه و حسن و حسین و خادم ایشان را علیهم السلام و رضی الله عنهم از طعام مقدار مدی بود و افزونی نبود، و ایشان هم به آن نیازمند بودند. گاه مؤمن را بر نوشتن اختیار کردند گاه کافر را تا حق تعالی بر ایشان ثنا کرد و گفت: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا» و این اسیر کافر بود، و اگر ترک دنیا در حق کافر زهد نبودی ثنای حق را مستوجب نگشتندی که ستایش بر خیر باشد نه بر شر.
مستملی البخاری، شرح التعرف لمذهب التصوف
مطالب مرتبط
اما دلیل عقلی آن است که هرکه را آدب ظاهر بیش دیدیم صفوت باطن بیش دیدیم. نبینی که چون انبیا علیهم السلام از همه خلق صحیح باطن تر اند به ظاهر با آدب تر و با حرمت تر اند. و در شاهد نیز همچنین است که هر که با آدب تر است به ملوک نزدیکتر است، و هرکه بی آدب تر است دور تر است. پس شریعت آداب نگاه داشتن است. و صحت باطن قرب حق است. و هرکه را آدب بیشتر است قرب بیشتر است.
بدان که زهد اصل همه چیزها است و اصلی است همه احوالهای پسندیده را، و اول مقامی از مقامهای مریدان زهد است. هرکه این اصل استوار کرده باشد بنای همه کارها بر او درست آید، و هرکه اصل زهد استوار نکرده باشد بنای دیگر احوال بر او درست نیاید، از بهر آنکه پیغمبر علیه السلام گفته است «حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ». چون دوستی دنیا سر جملۀ گناهان است، ترک دنیا سر جملۀ طاعتها باشد.
«وهی التی تختص بعلم الاشارة»
این علم خواطر و مشاهدات و مکاشفات
اختصاص است به آن که او را
علم اشارت خوانند.
و باز بزرگی گفت:
هر کس که ایمان وی صحیح باشد
نظر نکند مر کَون را و آن چه در آن است،
از بهر آن که خساست همّت از اندکی معرفت باشد
(به خدای تعالی).