نورالدین عبدالرحمان جامی

خاتم الشعرا
نورالدین عبدالرحمان جامی
Nur ud Din Abdul Rahman Jami
(۸۱۷ – ۸۹۸ ه.ق. / ۱۴۱۱ – ۱۴۹۲ م.)
^{(قدس الله سرّه)}

گفته است:

تفرقه عبارت از آن است که دل را به واسطۀ تعلق به امور متعدد پراکنده سازی، و جمعّیت، آنکه از همه به مشاهدۀ واحد پردازی.
جمعی گمان بردند که جمعّیت در جمع اسباب است، در تفرقۀ ابد ماندند. فرقه ای به یقین دانستند که جمع اسباب از اسباب تفرقه است، دست از همه افشاندند.

ای در دل تو هزار مشکل زهمه
مشکل شود آسوده تو را دل زهمه
چون تفرقۀ دل است حاصل زهمه
دل را به یکی سپار و بگسل زهمه

مادام که در تفرقه و وسواسی
در مذهب اهلِ جمع شر النّاسی
لاوالله لاناس نه ای، نسناسی
نسناسیِ خود زجهل می نشناسی

ای سالک دل سخن زهر باب مگوی
جز راه وصول ربّ ارباب مپوی
چون علت تفرقه است اسباب جهان
جمعیت دل زجمع اسباب مجوی

ای دل طلب کمال در مدرسه چند
تکمیل اصول حکمت و هندسه چند
هر فکر که جز ذکر خدا، وسوسه است
شرمی زخدا بدار، این وسوسه چند

عبدالرحمان جامی، لوایح، لایحۀ دوم