توبه

خواجه عبدالله انصاری در صد میدان:
بازگشتن است به خدای.

روزبهان بقلی شیرازی در مشرب الارواح:
بازگشتن و دست کشیدن از گناه، پشیمان شدن از گناه. جرجانی گوید: رجوع به حق است از جهت باز کردن گره منع از دل و سپس قیام کردن به همه حقوق پروردگار.

مرآت عشاق:
رجوع دل را گویند از هرچه نقصان پذیر است به آنچه باقی و ثابت است.

خواجه عبدالله انصاری در صد میدان:
و توبه بازگشتن است بخدای. قوله تعالی: «توبوا الی اللّه توبة نصوحا» بدانكه علم زندگانیست، و حكمت آینه، و خرسندی حصار، و امید شفیع، ذكر دارو، و توبه تریاق. توبه نشان راهست و سالار بار و كلید گنج و شفیع وصال و میانجی بزرگ و شرط قبول و سر همه شادی . و اركان توبه سه چیزست: پشیمانی در دل، و عذر بر زبان، و بریدن از بدی و بدان. و اقسام توبه سه است: توبهٔ مطیع، و توبهٔ عاصی، و توبهٔ عارف. توبهٔ مطیع از بسیار دیدن طاعت، و توبهٔ عاصی از اندک دیدن معصیت، و توبهٔ عارف از نسیان منت. و بسیار دیدن طاعت را سه نشانست: یكی خود را بكردار خود ناجی دیدن، دیگر مقصرانرا بچشم خاری نگریستن، سیم عیب كردار خود باز ناجستن؛ و اندك دیدن معصیت را سه نشانست: یكی خود را مستحق آمرزش دیدن، دیگر بر اضرار آرام گرفتن، سیم با بدان الفت داشتن؛ و نسیان منت را سه نشانست: چشم احتقار از خود برگرفتن، و حال خود را قیمت نهادن، و از شادی آشنایی فرو استادن.